HABER49-Muş’un yüksek yaylalarında besiciler, iklim zorluklarına ve ekonomik sıkıntılara rağmen geleneksel yöntemlerle doğal peynir, yoğurt ve tereyağı üretimini sürdürüyor. Şenyayla, Zobeser, Arıköy ve Yüce Tepe gibi bölgelerde konaklayan yaylacılar, yaz mevsimini çadırlarda geçirerek koyunlarının sütünden tamamen doğal yöntemlerle peynir, yoğurt ve tereyağı üretiyor. Sabahın erken saatlerinde başlayan mesai, hayvanların otlatılmasıyla devam ederken öğle ve akşam olmak üzere günde iki kez sağım yapılıyor. Özellikle kadınlar, at ve eşeklerle yaklaşık 6 kilometrelik mesafeleri aşarak süt sağımına gidiyor. Sağdıkları sütler, geleneksel yöntemlerle işlenerek kışlık gıda stoğuna dönüştürülüyor.
Yaylacılık, bölgedeki ailelerin temel geçim kaynağı olurken, üretilen süt ürünleri hem ev ihtiyacını karşılıyor hem de satışa sunularak gelir sağlanıyor. Ancak üretim süreci, hem iklim şartları hem de pazar sıkıntıları nedeniyle her geçen yıl daha da zorlaşıyor.
YAYLACILIĞIN EKONOMİK VE İKLİMSEL ZORLUKLARI
Besici Cebrail Bozkurt, yaz aylarını Ilıca Yaylası’nda, kış aylarını ise Diyarbakır’da geçirdiklerini belirterek hayvancılığın bölgedeki tek gelir kapısı olduğunu ifade etti. Günde iki defa koyun sağımı yaptıklarını ve bu süreçte kadınların önemli bir emek harcadığını dile getiren Bozkurt, ürettikleri peynir, tereyağı ve yoğurdun tamamen doğal olduğunu vurguladı. Ancak yaylalarda binlerce koyunun kırkılan yünlerinin artık satılamadığını, sünger yatakların yaygınlaşmasıyla yün talebinin bittiğini söyledi.
Bu durumun ekonomik anlamda büyük kayıp yarattığını belirten Bozkurt, devlet desteği talep ettiklerini ifade etti. Bu yıl yağışların az olmasından dolayı su kaynaklarının kuruduğunu, derelerde su bulunmadığını ve hayvanlara su temininde ciddi sıkıntılar yaşadıklarını aktardı. Havaların erken soğuması nedeniyle yayladan köye dönüş hazırlıklarının başladığını, bu yıl geçmiş yıllara göre daha erken ayrıldıklarını dile getirdi.
KADINLARIN YAYLADA ÜSTLENDİĞİ AĞIR YÜK
On çocuk annesi Leyla Bozkurt, doğup büyüdüğü yaylada yaz-kış yaşamını sürdürdüğünü belirtti. Yaz aylarında yüksek rakımlı yaylalarda, kışın ise daha sıcak bölgelere göç ettiklerini anlatan Bozkurt, kışlık peynir, tereyağı ve yoğurt üretiminin tamamen kendi ellerinde olduğunu söyledi. Bozkurt, hayvancılığın zorlu bir meslek olduğunu, ancak başka gelir kaynaklarının olmaması nedeniyle bu işi yapmak zorunda olduklarını dile getirdi. Besicilikte kadınların yükünün fazla olduğunu, hem hayvan bakımı hem de ev işlerini aynı anda yürüttüklerini ifade eden Bozkurt, bu yaşam tarzının aile kültürlerinin bir parçası olduğunu vurguladı. Geleneksel üretim yöntemlerini koruduklarını ve yaylayı sevdikleri için zorluklara göğüs gerdiklerini sözlerine ekledi.
YARIM ASIRLIK YAYLACILIK GELENEĞİ
Yaklaşık 50 yıldır besicilik yaptığını belirten Feryaz Ayten, her yıl ilkbahar ile birlikte yaylaya çıktıklarını anlattı. Sabahın ilk ışıklarıyla çobanların hayvanları kaldırdığını, ardından kadınların yemek hazırladığını, sonrasında eşeklerle koyun sağımına gidildiğini söyledi. Sağdıkları sütlerin kaynatılarak peynir, tereyağı ve yoğurt haline getirildiğini, ürettikleri tüm gıda maddelerinin tamamen doğal olduğunu vurgulayan Ayten, günün büyük bölümünü hayvan bakımı ve ev işleriyle geçirdiklerini belirtti. Yayladaki yaşamın zorluklarına rağmen kadınların fırsat buldukça bir araya gelerek sohbet ettiklerini, çay içtiklerini, çadırları gezdiklerini ve dağlara çıktıklarını anlattı.
Ayten, dedelerinden miras kalan topraklarda bulunmanın kendilerine güç verdiğini, memleket sevgisinin yaylaya dönüşlerinin en büyük nedeni olduğunu dile getirdi.
