HABER49- Türkiye, son yılların en sıcak yaz dönemlerinden birini yaşıyor. Yurdun dört bir yanında etkili olan aşırı sıcaklar, yalnızca günlük yaşamı değil, halk sağlığını da ciddi biçimde tehdit ediyor. Türk Tabipleri Birliği (TTB), iklim krizinin giderek ağırlaşan etkilerine dikkat çekerek sıcak hava dalgalarının sağlık üzerindeki yıkıcı sonuçlarına karşı bireysel ve kurumsal düzeyde acil önlemler alınması çağrısında bulundu. Peki, aşırı sıcakların sağlığımıza zararlarını en aza indirmek için neler yapabiliriz? İşte uzmanlardan uyarılar ve uygulanması gereken kritik tedbirler…
Sıcak Hava Dalgası Nedir, Neden Tehlikeli?
Dünya Meteoroloji Örgütü’ne göre sıcak hava dalgası, günlük maksimum sıcaklığın, o bölgedeki ortalama maksimum sıcaklığın 5°C üzerine çıktığı ve bu durumun aralıksız beş gün veya daha fazla sürdüğü meteorolojik bir olay. Ancak bu tanımın ötesinde sıcak hava dalgaları, ölümcül sonuçlara yol açabilen ciddi bir halk sağlığı sorunu. Özellikle küresel ısınmanın etkisiyle Türkiye gibi Akdeniz kuşağında yer alan ülkelerde bu dalgaların sıklığı, süresi ve şiddeti her geçen yıl artıyor. Artan kentleşme ve betonlaşma ise şehirlerdeki sıcaklığı kırsala göre çok daha yüksek seviyelere çıkararak can kaybı riskini daha da büyütüyor. Uzmanlar, 2003 yılında Avrupa’yı vuran sıcak dalgasında sadece Fransa’da 15.000 kişinin hayatını kaybettiğini, benzer durumların Türkiye’de de yaşanabileceği uyarısını yapıyor.
Aşırı Sıcağın İnsan Sağlığı Üzerindeki Yıkıcı Etkileri
Aşırı sıcaklar, insan vücudunu çok yönlü etkileyerek sıcak çarpmasından ölüme kadar varabilen ciddi sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Doğrudan etkiler arasında sıcak çarpması, ısı krampları, bayılma, cilt döküntüleri gibi sıcaklığa bağlı hastalıklar yer alıyor. Ayrıca kalp-damar, böbrek, sinir sistemi ve solunum yolu hastalıklarında artış görülüyor. Uyku düzeni bozuluyor, ruh sağlığı olumsuz etkileniyor. Özellikle yaşlılar, çocuklar, kronik hastalar, engelliler ve dışarıda uzun süre çalışanlar için bu risk daha yüksek. Dolaylı etkiler ise sağlık sisteminin acil servis yükünü artırıyor, iş kazaları ve psikolojik rahatsızlıklarda artış yaşanıyor. Toplumsal eşitsizlikler sıcak hava dalgalarında daha da görünür hâle gelirken, sosyal izolasyondaki bireyler ise en büyük tehlikeyle karşı karşıya kalıyor.
Bireysel Olarak Hangi Önlemleri Almalıyız?
Aşırı sıcaklardan korunmanın ilk adımı, kişisel tedbirleri uygulamaktan geçiyor. Uzmanlar, özellikle günün en sıcak saatleri olan 11.00-15.00 arasında zorunlu olmadıkça dışarı çıkılmaması gerektiğini vurguluyor. Gölgelik alanlar tercih edilmeli, açık renkli ve bol giysiler giyilmeli, güneş gözlüğü ve geniş kenarlı şapka kullanılmalı. Bol su tüketilmeli, şekerli, alkollü ve kafeinli içeceklerden uzak durulmalı. Sık sık duş almak veya vücudu ıslak havluyla serinletmek önemli. Ev ve iş yerlerinde panjur veya perde kullanarak iç mekân sıcaklığı düşürülmeli, gereksiz elektrikli cihazlar kapatılmalı. Mümkünse vantilatör veya klima ile ortam serinletilmeli. Ayrıca yalnız yaşayan yaşlı ve hasta yakınlarınız mutlaka kontrol edilmeli. Çünkü sıcak dalgalarında dayanışma ve toplumsal duyarlılık hayati önem taşıyor.
Kurumsal ve Toplumsal Düzeyde Ne Yapılmalı?
Aşırı sıcaklar yalnızca bireysel önlemlerle atlatılabilecek bir sorun değil. TTB ve uzmanlar, sıcak hava dalgalarının “afet” değil, “sağlık krizi” olarak ele alınması gerektiğini belirtiyor. Türkiye Afet Risk Azaltma Planı ve Türkiye Afet Müdahale Planı’nda sıcak hava dalgalarına özel başlıklar açılmalıdır. Meteoroloji verilerine dayalı sıcaklık eşiklerinin sağlık sistemine entegre edilmesiyle vatandaşlara SMS, mobil uygulama ve medya yoluyla anlık uyarılar yapılmalı.
Sağlık Bakanlığı öncülüğünde tüm kurumlar, Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği eşgüdüm ağı sistemine geçmeli. Kırılgan grupların tespiti ve takibi sağlanmalı. Belediyeler, halkın serinleyebileceği klimalı kütüphane, kültür merkezi ve sosyal tesisler açmalı. Mevsimlik işçiler, park-bahçe ve inşaat çalışanları için esnek çalışma saatleri ve zorunlu mola sistemleri oluşturulmalı. Kent peyzajında su isteyen bitkiler yerine, iklim dostu endemik türler tercih edilmeli. Ayrıca sağlık sisteminin karbon salımını azaltacak projelere hız verilerek, yenilenebilir enerji kullanımı desteklenmeli.
Sağlık Personelinin Bilgilendirilmesi ve Toplumun Düzenli Uyarılması Şart
Aile hekimleri, acil servisler ve halk sağlığı çalışanlarının sıcak dalgalarıyla ilgili farkındalık eğitimleri tamamlanmalı. İl sağlık müdürlükleri, sıcak dalgalarının sağlık üzerindeki etkileri konusunda bilgilendirici programlar hazırlamalı. Medya aracılığıyla, sıcak hava dalgalarında alınması gereken önlemler düzenli olarak halkla paylaşılmalı. Sıcaklığa bağlı ölüm ve hastalık verileri sistematik olarak takip edilmeli, ICD-10 kodları güncellenmeli. Çünkü ölçülemeyen hiçbir sorun yönetilemez.