HABER49-Kelaynak kuşlarının yeniden doğaya kazandırılması için yürütülen üretme ve izleme çalışmaları, Van’daki Ulusal Yaban Hayvanları Kongresi’nde detaylı bir şekilde gündeme taşındı.
Ulusal Yaban Hayvanları Kongresi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi ev sahipliğinde Tarım ve Orman Bakanlığı desteğiyle üçüncü kez gerçekleştirildi. Kongreye yaklaşık 100 bilim insanı ve 300’e yakın doğa dostu katılım gösterdi. 14 ayrı oturumda nadir ve nesli tükenme tehlikesi altındaki yaban hayvanları masaya yatırıldı. Bu kapsamda Doğa Koruma ve Milli Parklar (DKMP) 3. Bölge Müdürlüğü Av ve Yaban Hayatı Şube Müdürü Reşat Ektiren, Kelaynak kuşlarının üretimi ve korunmasına dair dikkat çekici bilgiler paylaştı. Ektiren, özellikle dişi ve erkek bireylerin cinsiyet ayrımı konusunda bu yıl ilk kez fiziksel muayene yoluyla bir ayrım yapılacağını, bugüne kadar bu tespitin kan örnekleri üzerinden gerçekleştirildiğini vurguladı. Kongrede, kelaynakların Birecik Üretme İstasyonu’ndaki üretim ve koruma çalışmalarının detayları geniş bir şekilde anlatıldı.
Kelaynakların Korunma Serüveni: Nesli Tehlikede Olan Tür için Yoğun Çaba
DKMP 3. Bölge Müdürlüğü Av ve Yaban Hayatı Şube Müdürü Reşat Ektiren, kelaynak kuşlarının tarihsel ve ekolojik önemine dikkat çekerek, nesillerini korumak için yürütülen çalışmaları anlattı. Kelaynaklar, binlerce yıldır Şanlıurfa semalarında süzülen, kültürel açıdan da büyük öneme sahip canlılar olarak tanımlanıyor. Ancak yaşam alanlarının daralması, bilinçsiz avcılık ve tarımsal faaliyetlerde kullanılan zehirli ilaçlar gibi tehditler, bu kuşların varlığını ciddi biçimde tehlikeye atıyor. Bu nedenle Birecik ilçesinde 1977 yılında kurulan Kelaynak Üretme İstasyonu, türün geleceğini koruma altına almak için hayati bir rol üstleniyor. Ektiren, istasyonda bilimsel yöntemlerle her geçen yıl artan kelaynak popülasyonunun yeniden doğaya kazandırıldığını ve göç etme içgüdülerinin geri kazandırılması için özel programlar uygulandığını belirtti. Türkiye’de ve dünyada soyu tükenme tehlikesi altındaki bu türün yaşatılması için istasyonun katkıları büyük önem taşıyor. Tarih boyunca geniş bir coğrafyada yayılım göstermiş olan kelaynaklar, bugün sayıları azalsa da, yürütülen üretim ve koruma çalışmalarıyla yeniden umut verici bir artış sürecine girmiş durumda.
Üretme İstasyonunda Tarihçe ve Yeni Hedefler
Kelaynak üretme istasyonu, 1977 yılında Adana Milli Parklar ve Avcılık Bölge Müdürlüğü bünyesinde, Şanlıurfa Birecik’te kuruldu. Reşat Ektiren, istasyonun kuruluşundan itibaren 50 bin ziyaretçiyi ağırladığını ve buradaki faaliyetlerin hem bilimsel araştırmalara hem de halkın bilinçlenmesine katkıda bulunduğunu söyledi. Üretme istasyonunda, Haziran ve Temmuz aylarında gerçekleştirilen halkalama çalışmaları, yavru bireylerin ve ergin kuşların sayılarının tespitini sağlıyor. Ektiren, 2020’de 68, 2021’de 72, 2022’de 39, 2023’te 56 ve 2024’te 53 yavrunun üretildiğini açıkladı. Kelaynakların baş kısmındaki tüysüz bölge, cinsiyet ayrımı için önemli bir ipucu oluşturuyor. Ancak dişi ve erkek bireylerin ayrımının zorluğu nedeniyle bu yıl ilk kez fiziksel muayene yöntemiyle net cinsiyet tespiti yapılacağını ifade eden Ektiren, bu alanda ODTÜ Biyoçeşitlilik ve Koruma Laboratuvarı ve Harran Üniversitesi’nin de katkı sunduğunu kaydetti. Yapılan çalışmalarla her yıl istasyonda yetişen kuşların doğaya salınması, türün devamlılığını sağlamak için umut verici bir adım olarak değerlendiriliyor.
Göç Hazırlıkları ve Yeni Nesil İzleme Çalışmaları
Reşat Ektiren, kelaynak kuşlarının göç alışkanlıklarına ve yapılan izleme çalışmalarına dair çarpıcı veriler paylaştı. Normalde Şubat-Temmuz aylarında Birecik’te kalan kelaynaklar, Ağustos-Ocak aylarında ise Eritre, Etiyopya, Yemen ve Suudi Arabistan gibi ülkelere göç ediyor. Bu göç yolculuklarını izleyebilmek ve doğal kolonilerin yeniden oluşturulabilmesini sağlamak için halkalama ve GPS takip çalışmaları yürütülüyor. İlk defa 2007’de başlatılan göç gönderme programları, zamanla genişletilerek devam ediyor. 2023’te dört bireye GPS vericisi takılarak göç rotaları takip edilmiş ve sinyaller Suudi Arabistan’ın kuzeyi ile Türkiye’nin farklı illerinden alınmış. Bu yıl da göç çalışmalarının süreceğini belirten Ektiren, doğal içgüdülerini geri kazanan kelaynakların tekrar vahşi koloniler oluşturması için yoğun bir emek verildiğini aktardı. Üretme istasyonunda beslenme ve üreme alışkanlıkları göz önünde bulundurularak yapılan programlı çalışmalar sayesinde, türün neslinin devamlılığı için umut verici gelişmeler yaşanıyor.
