HABER49-Van Gölü’nün endemik türü inci kefali, 15 Nisan’da başlayacak av yasağı öncesi göç hazırlıklarına başladı. Bilim insanları göç yollarında detaylı incelemeler yaparken, su sıcaklığı ve akarsu debileri yakından takip ediliyor. Hem ekolojik hem de ekonomik değeriyle dikkat çeken inci kefali, sürdürülebilir koruma politikalarıyla yaşatılmak isteniyor.
Üreme Dönemi Öncesi Son Kontroller Yapıldı
Van Gölü’nün eşsiz türü inci kefali, üreme dönemine hazırlanıyor. Türkiye’nin en büyük gölü olan Van Gölü’nde sadece bu bölgede yaşayan ve sodalı suda hayatta kalabilen endemik inci kefali, 15 Nisan’da başlayacak olan av yasağı öncesinde yeniden gündeme geldi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi’nden Dr. Öğretim Üyesi Mustafa Akkuş, balıkların yumurtlama amacıyla göç ettikleri tatlı su yataklarında sahaya indi. Göç güzergahlarında detaylı incelemeler yapan Akkuş, hem su sıcaklıklarını hem de akarsu debilerini analiz etti. Üreme dönemine girilmeden önce yapılan bu gözlemler, inci kefalinin sağlıklı bir şekilde göç edebilmesi açısından büyük önem taşıyor.
Yüz binlerce balığın göç yolculuğu öncesinde yapılan hazırlıklar, sadece ekolojik denge için değil aynı zamanda bölge halkının geçim kaynağının sürdürülebilirliği açısından da kritik. Av yasağının başlamasına iki gün kala gerçekleştirilen bu bilimsel çalışmalar, balığın geleceğini güvence altına almayı amaçlıyor. Özellikle kaçak avcılıkla mücadele kapsamında ilgili kurumlarla iş birliği içerisinde yürütülen bu süreç, inci kefalinin korunmasında temel bir rol oynuyor.
Su Sıcaklığı Göçü Belirliyor: Hava Şartları Etkili
Dr. Öğretim Üyesi Mustafa Akkuş’un verdiği bilgilere göre, inci kefalinin üreme göçünü tetikleyen en önemli faktör su sıcaklığı. Van Gölü'nde geçtiğimiz günlerde 12-13 santigrat derece olan sıcaklık, ani hava değişimiyle birlikte 10 dereceye kadar düştü. Ancak güneşin yeniden kendini göstermesiyle su sıcaklığının tekrar 12-14 dereceye ulaşması bekleniyor. Bu sıcaklık seviyesi, balıkların göçünü başlatacak eşik olarak kabul ediliyor. Bu nedenle hava durumundaki her değişiklik, inci kefali için büyük bir anlam taşıyor.
Akkuş’a göre göçün zamanlaması, balığın üreme başarısını doğrudan etkiliyor. Sıcaklığın uygun seviyelere ulaşmasıyla birlikte inci kefali, Van Gölü’nden akarsulara doğru zorlu bir yolculuğa başlıyor. Bu yolculukta karşılaşılabilecek her türlü engel – düşük debili sular, setler ya da kirlilik – balık popülasyonu üzerinde olumsuz etkiler yaratabiliyor. Bu nedenle göç yollarının açık tutulması ve doğal akışın bozulmaması gerekiyor. Bilimsel gözlemlerle belirlenen bu hassas dengeler, inci kefalinin binlerce yıldır süren döngüsünü sürdürebilmesi için elzem.
Tarımsal Sulama ile Balık Göçü Arasında Denge Şart
Göç dönemi, sadece inci kefali için değil, tarım yapan çiftçiler için de hayati bir süreç. Çünkü balığın akarsuya ihtiyaç duyduğu dönemde, bölgedeki üreticiler de tarlalarını sulamak için aynı su kaynaklarına yöneliyor. Dr. Akkuş bu duruma dikkat çekerek, özellikle Mayıs ve Haziran aylarında yaşanabilecek su kullanımı çatışmalarının önüne geçilmesi gerektiğini vurguladı. Şu an için akarsuların debileri yeterli seviyede olsa da, yaz aylarında su seviyelerinin düşme riski her zaman mevcut. Bu durum hem inci kefali popülasyonu hem de tarımsal verimlilik açısından ciddi tehditler oluşturabilir.
Bu nedenle sulama politikalarının yeniden gözden geçirilmesi ve inci kefalinin doğal döngüsüne zarar vermeyecek şekilde yönetilmesi gerekiyor. Akkuş, su kullanımında daha verimli sistemlere geçilmesi gerektiğini, aksi halde hem ekosistem hem de ekonomik gelirlerin zarar görebileceğini belirtiyor. Özellikle bölgedeki çiftçilerin bu konuda bilinçlendirilmesi ve alternatif sulama yöntemlerine teşvik edilmesi, uzun vadede hem balığın hem de üreticilerin yararına olacaktır.
Kuraklık ve Sürdürülebilirlik: Kritik Bir Dönemeç
Van Havzası, son yıllarda kuraklığın etkilerini derinden hisseden bölgeler arasında yer alıyor. Dr. Akkuş, 2024 yılı hariç tutulduğunda son dört yılda ciddi kuraklıkların yaşandığını ifade ederek, bu durumun artık bölge için geçici değil kalıcı bir gerçek haline geldiğini belirtti. Eski yöntemlerle sulama yapmanın sürdürülemez olduğunu vurgulayan Akkuş, tarımsal üretimde ürün deseninin değişmesi gerektiğini dile getirdi. Bu çağrı sadece bir çevresel uyarı değil, aynı zamanda ekonomik sürdürülebilirliğe dair bir strateji olarak değerlendirilmeli.
Kuraklığın etkilerini hafifletmek adına alınacak önlemler, inci kefalinin yaşam döngüsünü de doğrudan etkileyecek. Akarsu debilerinin yıl boyunca dengeli kalması, sadece göç dönemi için değil, balıkların tüm yaşam evreleri için önemli. Bu nedenle bölgedeki tüm paydaşların – çiftçiler, yerel yönetimler, bilim insanları ve vatandaşlar – ortak hareket etmesi gerekiyor. Kuraklıkla mücadelede suyun her damlası önemli hale gelirken, inci kefali gibi endemik türlerin korunması ulusal bir sorumluluk olarak görülmeli.
İnci Kefali: Ekolojik ve Ekonomik Bir Değer
800 bin yıllık geçmişiyle Van Gölü’nün simgesi haline gelen inci kefali, sadece doğal bir miras değil aynı zamanda binlerce insan için bir geçim kaynağı. Dr. Akkuş’un verdiği bilgilere göre, bölgede doğrudan ya da dolaylı olarak 30 bin kişi inci kefali sayesinde geçimini sağlıyor. Türkiye’deki iç su balıkçılığının üçte birini oluşturan bu tür, yılda yaklaşık 30 bin tonluk üretimle ülke ekonomisine katkı sunuyor. Bunun 10 bin tonu sadece Van Gölü’nden elde ediliyor.
İnci kefalinin ekolojik rolü ise en az ekonomik değeri kadar önemli. Suda yaşayan canlılar arasındaki besin zincirinde kritik bir konumda olan bu tür, göl ekosisteminin sağlıklı işlemesinde belirleyici. Bu nedenle hem av yasağının sıkı bir şekilde uygulanması hem de göç yollarının korunması gerekiyor. Özellikle kaçak avcılıkla mücadelede denetimlerin artırılması ve halkın bilinçlendirilmesi, türün sürdürülebilirliği açısından hayati. 800 bin yıllık bu efsanevi yolculuğun devam edebilmesi için her bireyin üzerine düşeni yapması şart.
