HABER49-TBMM’den geçen yeni düzenleme, ekonominin her alanına nüfuz eden köklü değişiklikleri içeriyor. Vergi teşviklerinden faaliyet izinlerine, AR-GE desteklerinden LPG ticaretine kadar birçok alanda ciddi yaptırımlar ve avantajlar getiren yasa, hem özel sektörü hem kamu kurumlarını doğrudan etkileyecek.
Vergi Sisteminde Kapsamlı Dönüşüm Başladı
Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nda kabul edilen ve Resmî Gazete’de yayımlanarak yasalaşan yeni düzenleme, Türk ekonomisinde önemli yapısal değişimlerin kapısını aralıyor. “Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” adıyla yürürlüğe giren yasa, vergi düzenlemeleri, ekonomik teşvikler, yetki devri ve denetim mekanizmalarında köklü dönüşüm öngörüyor.
Yeni yasaya göre, başta döviz, kıymetli maden ve taşlar, değerli eşya alım-satımı olmak üzere birçok ekonomik faaliyetin düzenlenmesi konusunda Cumhurbaşkanı geniş yetkilere sahip olacak. Özellikle kıymetli madenlerin ithalat ve ihracatında uygulanacak politikalarla, ekonomik kontrol mekanizmalarının tek elden yürütülmesi hedefleniyor. Bu kapsamda, izinsiz yapılan ihracat veya ithalat faaliyetleri için kişi ve şirketlere rayiç bedelin iki katına kadar idari para cezaları uygulanabilecek. Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında suç teşkil etmeyen durumlarda bile ciddi yaptırımların uygulanacağı bu değişiklikler, devletin döviz çıkış ve girişini daha sıkı denetleme kararlılığını ortaya koyuyor.
Yetkisiz Faaliyete Sert Tedbir: Cezalar, Süreli Kapatmalar, Sürekli İptaller
Kanunla birlikte faaliyet izinleri olmayan işletmelerin ekonomik hayattaki yerini sınırlandıracak çok önemli adımlar atıldı. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın talebiyle, izinsiz faaliyette bulunan iş yerleri önce bir ay süreyle, tekrar durumunda ise tamamen kapatılabilecek. Aynı ihlalin 5 yıl içinde tekrar edilmesi halinde uygulanacak para cezalarının üst sınırdan kesileceği hükmü de yasa metninde yer aldı.
İzin alınmadan yapılan reklam ve ilanlar da izinsiz faaliyet kapsamına alınırken, ilgili iş yerinin yalnızca belirli faaliyetler için açıldığı anlaşıldığında tüm faaliyetlerinin kalıcı olarak durdurulması gündeme gelecek. Bu kapsamda verilecek cezaların tahsilinde gecikme faizi de uygulanacak ve Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre gecikme zamları hesaplanarak uygulanacak.
Faaliyet İzinleri İçin Yeni Ücret Tarifesi ve Cumhurbaşkanına Geniş Yetkiler
Ticari döviz alım satımı, kıymetli maden rafinajı ve Borsa İstanbul üyeliği gibi alanlarda faaliyet göstermek isteyen şirketler için yeni bir ücret tarifesi sistemi getiriliyor. Bu tarifelerdeki bedeller, devralınacak hisse oranına göre ayrı ayrı hesaplanacak. Öte yandan, eş, altsoy, üstsoy ve kardeş gibi yakınlara yapılan pay devirlerinde herhangi bir ücret alınmayacak.
Kanun, Cumhurbaşkanı’na bu tarifeleri iki katına kadar artırma veya yarıya kadar indirme yetkisi veriyor. Ayrıca, ilgili şirketlerin faaliyet izinleri iptal edilmeden önce ekonomik amaç ve konularına uygunluk denetimleri yapılacak. Faaliyet iznine sahip şirketlerin amacı dışı faaliyette bulunması durumunda ise izinlerin doğrudan iptal edilmesi mümkün hale gelecek.
GİB Personeline Fazla Mesai Ücreti ve Yeni Görev Tanımı
Vergi Usul Kanunu’nda yapılan değişikliklerle birlikte Gelir İdaresi Başkanlığı taşra teşkilatında görev yapan memurlar için fazla mesai ücreti artırıldı. Görevleri gereği daire dışında vergi denetimi, icra, tahsilat gibi işlemleri gerçekleştiren personele saat başı ödenecek ücretin hesaplandığı gösterge rakamı 160’tan 300’e çıkarıldı.
Bunun yanında, fazla çalışma ücreti verilecek personel sayısı toplam kadronun yüzde 40’ına kadar yükseltildi. Bu oran, önceki düzenlemeye göre yüzde 20’ydi. Ayrıca, elektronik ortamda düzenlenecek yoklama fişlerinde artık resmi kişilerin imzası aranmayacak; konum bilgisi ve yer fotoğrafı yeterli kabul edilecek.
Savunma ve Güvenlik Amaçlı Araçlara KDV ve ÖTV İstisnası
Milli güvenlik ve savunma ihtiyaçlarına yönelik olarak alınacak hafif ticari araçlar, motosikletler ve arazi taşıtlarına Katma Değer Vergisi (KDV) ve Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) muafiyeti getirildi. Bu istisna; Milli Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Savunma Sanayii Başkanlığı ve MİT Başkanlığı’nın münhasıran kullanacağı taşıtları kapsayacak.
Ayrıca, Vakıflar Genel Müdürlüğü bünyesindeki taşınmazların satışı da KDV’den istisna edildi. Yasa ile birlikte akaryakıt ve doğalgaz türlerinde ithalat sırasında teminata bağlanan ÖTV, artık KDV matrahına dâhil edilecek. Bu uygulama da yeni dönemin vergi politikalarında ciddi değişim sinyali veriyor.
AR-GE Personeline Vergi Teşviki ve Gelir Muafiyeti
Teknoloji Geliştirme Bölgeleri ve Araştırma Altyapılarının Desteklenmesi Kanunu’nda yapılan değişikliklerle birlikte, AR-GE ve tasarım personeline yönelik vergi avantajları önemli ölçüde artırıldı. Doktoralı ve yüksek lisanslı personelin ücretlerine uygulanan gelir vergisinin yüzde 80 ila 95’i arasında değişen oranlarda muafiyet uygulanacak. Bu muafiyetin brüt asgari ücretin 40 katını aşmayan kısmı için geçerli olduğu vurgulanıyor.
Ayrıca, bu kapsamda düzenlenen her türlü evrak ve belgeler de damga vergisinden muaf tutulacak. Kamu personeli dışındaki araştırma altyapılarında çalışanlara da benzer muafiyetler sağlanacak. Bu düzenlemelerin, Türkiye’nin teknolojiye dayalı üretim ve ihracat politikasına doğrudan katkı sağlaması bekleniyor.
LPG Dağıtım ve Depolama Sektöründe Yeni Kurallar
LPG Piyasası Kanunu’nda yapılan düzenlemelerle birlikte dağıtıcı firmalar artık sadece kendi LPG’lerini başka dağıtıcılara satamayacak. 2026 yılından itibaren yürürlüğe girecek olan bu yasayla birlikte sektörde dengeleyici bir kontrol mekanizması kurulacak. Ayrıca, boş kapasitesi bulunan depolama tesisleri talepleri geri çeviremeyecek; kapasiteye sahip tesisler, şartları sağladığı sürece LPG’yi kabul etmek zorunda olacak.
Kurallara aykırı hareket eden lisans sahiplerine yüksek miktarda idari para cezaları verilecek. Aynı ihlalin iki yıl içinde tekrar edilmesi durumunda ise ilgili dağıtıcının lisansı tamamen iptal edilecek. Yeni düzenlemeler sektörde şeffaflık ve rekabeti artırmayı amaçlıyor.
Yatırımlara Devlet Desteği: Vergi Teşvikleri Artıyor
Kurumlar Vergisi Kanunu’nda yapılan düzenlemeyle, yatırımları teşvik etmek adına kurumlar vergisi indirimi süresi 10 yıla çıkarıldı ve oranı yüzde 60 olarak belirlendi. Bu indirim, kazanç sağlanan yıllar için geçerli olacak; kazanç olmasına rağmen kullanılmayan teşvikler, sonraki yıllarda dikkate alınmayacak. Yatırıma katkı oranı da yeniden değerleme oranına göre güncellenecek.
Cumhurbaşkanı, bölgelerin sosyoekonomik gelişmişlik düzeyine göre illeri gruplandırarak, teşvik edilecek yatırım konularını ve bu yatırımlar için uygulanacak katkı oranlarını yüzde 50’ye kadar artırabilecek. Yatırım teşvik belgesiyle desteklenen yatırımların çeşitli kalemlerinde ise harcama türlerine yönelik üst sınırlar ve oranlar belirleme yetkisi yine Cumhurbaşkanı’na veriliyor.
Sosyal Güvenlik ve İşgücü Piyasasına Dijital Takip
Yeni düzenlemelerle birlikte iş gücü piyasasının dijitalleştirilmesi yönünde önemli bir adım atıldı. Özel istihdam bürolarının yayınladığı iş ilanları ve yönlendirdikleri kişilere ait bilgiler artık zorunlu olarak İŞKUR sistemine bildirilecek. Bu kurala uymayanlara ağır para cezaları öngörülüyor.
Sosyal Güvenlik Kurumu başvurularının ise yurt dışından yapılabilmesinin önü açıldı. Böylece, yurt dışında çalışan vatandaşların işlemleri kolaylaştırılacak. Diğer yandan, İş Kanunu’nda yapılan düzenlemeyle, işçinin kabulüne bağlı olmayan fesih dışı bildirimlerin elektronik ortamda yapılabilmesi ve geçerli sayılması da hukuken tanımlanmış oldu.