HABER49-Cambridge Üniversitesi’nin yayımladığı araştırma, hava kirliliğinin demans riskini ciddi oranda artırdığını ortaya koydu. Uzmanlar, sağlıklı yaşlanma için çevre kirliliğinin önlenmesinin hayati olduğunu vurguladı.
Cambridge Üniversitesi’nin yürüttüğü kapsamlı bir araştırma, uzun süreli hava kirliliğine maruz kalmanın demans gelişiminde önemli bir risk faktörü olduğunu ortaya koydu. Tıbbi Araştırmalar Konseyi Epidemiyoloji Birimi tarafından hazırlanan “Uzun Dönem Hava Kirliliğine Maruz Kalma ve Demans Gelişimi” başlıklı sistematik inceleme ve meta-analiz, dünya genelinde yapılan 51 bilimsel çalışmanın sonuçlarını değerlendirdi. Bu çalışmaların 34’ü analize dahil edilirken, 15’i Kuzey Amerika, 10’u Avrupa, 7’si Asya ve 2’si Avustralya’da gerçekleştirildi. Araştırmanın The Lancet Planetary Health dergisinde yayımlanan bulguları, özellikle ince partikül madde (PM2,5) ve azot dioksit (NO2) kirliliğinin demans riskini artırdığını net bir şekilde ortaya koyuyor.
Hava Kirliliği ve Demans Arasındaki Bağlantı Bilimsel Olarak Kanıtlandı
Araştırmanın sonuçlarına göre, bir metreküp havada ince partikül madde (PM2,5) seviyesindeki her 10 mikrogramlık artış, demans riskini yüzde 17 oranında yükseltiyor. Aynı şekilde, havadaki azot dioksit yoğunluğunda 10 mikrogramlık bir artış ise riski yüzde 3 artırıyor. Özellikle büyük şehirlerde yapılan ölçümler bu tehlikeyi gözler önüne seriyor. Nitekim Londra şehir merkezinde 2023 yılında yol kenarında yapılan hava ölçümlerinde, ince partikül madde seviyesinin bir metreküpte ortalama 10 mikrogram, azot dioksitin ise 33 mikrogram olduğu tespit edildi. Bilim insanları, bu değerlerin uzun vadede toplum sağlığını ciddi şekilde tehdit ettiğini belirtiyor.
Uzmanlar, hava kirliliğinin sadece solunum yollarını değil aynı zamanda beyni de doğrudan etkilediğine dikkat çekiyor. Kirlilik, beyne doğrudan ulaşarak veya dolaşım sistemi aracılığıyla iltihaplanma ve oksidatif stres oluşturuyor. Bu durum ise demansın ortaya çıkış sürecini hızlandırıyor. Araştırmada öne çıkan bir diğer bulgu ise, hava kirliliğinin Alzheimer ve Parkinson gibi nörodejeneratif hastalıkların risk faktörlerini artırması.
Dünya Genelinde Demans Vakaları Endişe Verici Boyutta
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, günümüzde dünya genelinde yaklaşık 57 milyon 400 bin kişi demans ile yaşıyor. Bu sayının 2050 yılına kadar 152 milyon 800 bine ulaşacağı tahmin ediliyor. Bilim insanları, bu hızlı artışın sadece genetik değil çevresel faktörlerle de ilişkili olduğuna vurgu yapıyor. Cambridge Üniversitesi’nin çalışması, hava kirliliğinin bu artışta kritik bir rol oynayabileceğini gösteriyor.
Hava kirliliğinin yanı sıra orman yangınları, fabrika bacalarından çıkan gazlar ve motorlu taşıtların egzoz dumanı gibi çevresel faktörler de riskin büyümesine neden oluyor. Özellikle yangınlardan yükselen dumanın, içerdiği zararlı moleküller nedeniyle beyin sağlığını olumsuz etkilediği biliniyor. Bilim insanları, bu tür çevresel tehditlerin önlenmesi için güçlü kamu politikalarının hayata geçirilmesinin hem sağlık hem de iklim açısından uzun vadeli faydalar sağlayacağını öngörüyor.
Türk Nöroloji Derneği Başkanı Terzi: “Kirlilik Demans İçin Kritik Bir Risk Faktörü”
Türk Nöroloji Derneği Başkanı ve Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Terzi, yaklaşık 30 milyon kişiyi kapsayan bu araştırmanın bulgularını değerlendirdi. Terzi, çevre kirliliğinin demans riskini artırdığını ortaya koyan sonuçların oldukça önemli olduğuna dikkat çekerek, sağlıklı yaşlanma için hava kirliliğinin önlenmesinin kritik olduğunun altını çizdi.
Prof. Dr. Terzi, kirleticilerin akciğerler aracılığıyla vücuda girdiğini ve buradan kan yoluyla beyne ulaşarak hastalık riskini artırdığını anlattı. Özellikle egzoz gazları, fabrika bacalarından çıkan partiküller ve orman yangınlarından yayılan dumanın, damar tıkanıklığı ve iltihaplanmayı tetikleyerek nörolojik hastalıkların görülme riskini yükselttiğini söyledi. Ayrıca genetik yatkınlığı olan bireylerde bu riskin daha belirgin hale geldiğini vurguladı.
Terzi, çevresel risk faktörlerinin sadece hava kirliliği ile sınırlı olmadığını, psikolojik stres, travmalar, ışık ve ses kirliliği ile elektromanyetik alanlara maruz kalmanın da etkili olabileceğini dile getirdi. Bu faktörlerin birleşerek demans riskini katlayabileceğini belirten Terzi, bireysel önlemlerin de hayati olduğunu ifade etti. Maske kullanımı, temiz hava alanlarında bulunmak, yaşam alanlarının iyi havalandırılması ve çevre kirliliğini azaltacak politikaların desteklenmesi gerektiğini vurguladı.
