OKULLARDA İŞ GÜVENLİĞİ
Okullar, sadece öğrencilerin eğitim aldığı yerler değil, aynı zamanda öğretmenlerin, idarecilerin ve diğer çalışanların görev yaptığı işyerleridir. Bu nedenle okul binalarında ve çevresinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak hem öğrenciler hem de çalışanlar için kritik öneme sahiptir.
Bu gereklilik, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 4. maddesi ile işverenlere “çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlama” yükümlülüğü verilerek yasal zemine kavuşturulmuştur.
Okul ortamı, öğrenciler için olduğu kadar çalışanlar için de çeşitli riskler barındırabilir. Okul bahçesindeki kaygan zeminler, laboratuvarlardaki kimyasal maddeler, Spor salonlarındaki spor aletleri veya merdivenlerden düşme gibi çeşitli tehlikelerle karşılaşılabilir. Bu nedenle iş güvenliği, sadece öğrenciler için değil, okuldaki tüm bireyler için kritik bir konu olmalıdır. Özellikle okullarda iş sağlığı ve iş güvenliği konularında bilgilendirme eğitimleri verilmelidir. Bu konuda okul yönetimi gerekli hassasiyeti göstermelidir.
Okullarda İş Güvenliğinin Önemi
Okullarda iş güvenliği yalnızca tehlikeleri önlemekle kalmaz, aynı zamanda çalışanların moralini, verimliliğini ve kurumun genel işleyişini olumlu etkiler ve okulun genel işleyişini düzenler. Güvenli bir çalışma ortamı, öğretmenlerin ve okul çalışanlarının işlerini daha verimli ve rahat bir şekilde yapmalarını sağlar. Aynı zamanda öğrencilerin de güvenli bir ortamda eğitim almaları mümkün olur.
6331 sayılı Kanun’un 5. maddesi risklerden korunma ilkelerini açıkça tanımlar. Buna göre okullarda çalışanların maruz kalabileceği tüm tehlikelerin belirlenmesi ve önlenmesi işverenin sorumluluğudur. Ayrıca öğrencilerin güvenliği, MEB Okul Öncesi, İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’nin 78–80. maddeleri ile okul yönetimlerinin görevleri arasına net biçimde açıklanmıştır.
İş Güvenliği ve Önlemler
Son yıllarda iş sağlığı ve güvenliği konusunda artan farkındalık ve düzenlemeler, okullarda alınan önlemleri de etkiliyor. Özellikle okul binalarının bakımına, eğitimde kullanılan materyallerin güvenliğine ve okul ortamlarının düzenine verilen önem artmıştır. Okullarda iş güvenliği uygulamalarının başında yangın güvenliği, acil durum tatbikatları, kimyasal maddelerin doğru saklanması ve kullanımı ve ergonomik düzenlemeler yer almaktadır. Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği konusunda gelişen yasal düzenlemeler, okullarda alınması gereken önlemlerin çerçevesini de belirlemektedir.
Okullarda en sık karşılaşılan iş kazaları şunlardır:
Düşmeler ve Çarpma Kazaları: Merdivenlerden düşme, kaygan zeminlerde kayma, Spor salonlarında, bahçelerde ya da sınıflarda öğrencilerin düşmesi, Okul çalışanlarının veya öğretmenlerin görev alanlarında (örneğin; öğretmenlerin sınıf içindeki dolaplardan veya raflardan eşyaları alırken yaşadıkları kazalar).
Kaygan zeminler, merdivenler ve spor alanlarında meydana gelen kazalar okullarda en sık karşılaşılan olaylardır. MEB Eğitim Yapıları Asgari Tasarım Standartları zeminlerin kaymaz malzemeyle kaplanmasını zorunlu kılar. Ayrıca İSG Kanunu Madde 4 gereği risklerin azaltılması için gerekli teknik ve organizasyonel tedbirler alınmalıdır.
Örnek uygulamalar:
- Merdivenlere kaymaz bant uygulanması.
- Yüksek katlarda güvenlik filesi kullanılması.
- Cam yüzeylerde koruyucu levhalar veya film kullanılması.
Kimyasal Madde ile İlgili Kazalar: Fen ve kimya laboratuvarlarında kullanılan maddelerin yanlış kullanımı veya yanlış saklanması sonucu oluşan kimyasal sızıntılar, yanıklar ve zehirlenmeler. Fen laboratuvarlarında yanlış depolanan kimyasal maddeler yanma, zehirlenme ve tahriş riskine yol açabilir.
Mevzuat gereği:
- Kimyasalların Etiketlenmesi ve GBF Yönetmeliği (CLP/GBF)
- Kimyasallar ile Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Yönetmeliği
- Laboratuvarlarda kullanılan her kimyasal için Güvenlik Bilgi Formu (GBF) bulundurulması zorunludur.
Elektrik Çarpması: Okul binalarında eski elektrik tesisatları, arızalı prizler veya okul laboratuvarlarındaki yanlış kullanılan elektrikli cihazlar nedeniyle oluşan kazalar. Eski elektrik tesisatları, arızalı prizler veya laboratuvar cihazları tehlike oluşturabilir.
Bu konuda:
- Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği
- İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği EK-III (periyodik kontroller) ilgilidir.
Okullardaki pano, kablo, priz ve laboratuvar cihazlarının kontrolü yılda en az bir kez yapılmalıdır.
Spor Salonu ve Aktivite Kazaları: Okul spor salonlarında, beden eğitimi derslerinde veya okul dışı etkinliklerde yaşanan kırıklar, burkulmalar ve diğer travmalar. Kırık, burkulma ve çarpma gibi yaralanmalar özellikle beden eğitimi derslerinde yaygındır.
Mevzuat karşılığı:
- İş Ekipmanları Yönetmeliği (spor ekipmanları da iş ekipmanı olarak kabul edilir)
- MEB Eğitim Yapıları Standartları (spor salonlarının tasarımı ve güvenliği)
Psiko-Sosyal Riskler: Eğitim ve öğretim faaliyetlerinin gerektirdiği yoğun iş temposu, öğretmenlerin stres, tükenmişlik sendromu gibi psikolojik problemler yaşamasına yol açabilir.
Bu tür riskler doğrudan "fiziksel" iş kazası olarak görünmese de okul çalışanlarının genel sağlığını tehdit edebilir. Öğretmenlerde yoğun iş yükü, stres ve tükenmişlik sendromu görülebilir. 6331 sayılı Kanun Madde 4 ve 5, psikososyal risklerin de risk değerlendirmesi kapsamına alınmasını zorunlu kılar.
Eğitim Şart
Okullarda iş güvenliği eğitiminin, sadece öğretmenlere ve idarecilere değil, aynı zamanda öğrencilere de verilmesi gerekir. Okul çalışanlarının periyodik olarak iş güvenliği konularında eğitilmesi, olası riskleri önceden görüp önlem almalarını sağlar. Ayrıca öğrencilere küçük yaşlardan itibaren güvenli davranış alışkanlıkları kazandırmak, uzun vadede büyük faydalar sağlar.
Okul Altyapısının Güvenliği
Bir okulun iş güvenliği yalnızca eğitim programlarıyla sınırlı kalmaz; okulun altyapısı da büyük bir rol oynar. Okul binalarının, özellikle eski binaların, sağlam ve güvenli olması gerekir. Zeminlerin kaymaz olması, elektrik tesisatlarının düzgün çalışması, yangın alarm sistemlerinin etkin olması gibi unsurlar, okulun her köşesinde titizlikle kontrol edilmelidir.
Ayrıca, okulda kullanılan laboratuvar ekipmanlarının ve spor malzemelerinin periyodik olarak kontrol edilmesi, olası kazaların önüne geçer. Çalışanlar için ergonomik düzenlemeler yapmak da, uzun süreli fiziksel çalışma sırasında oluşabilecek sağlık sorunlarının önüne geçebilir. Kullanılmakta olan sandalye ve masaların uygun olması gerekmektedir.
Okul Çalışanlarının Sorumluluğu
Okul çalışanları, iş güvenliği konusunda yalnızca pasif bir şekilde var olmak yerine aktif bir rol oynamalıdır. Her birey, çevresindeki riskleri gözlemlemeli ve olası tehlikelere karşı önceden önlem almalıdır. Öğretmenler, sınıf içinde veya okul dışında yapılacak aktivitelerde öğrencilerinin güvenliğini sağlamakla sorumludur. Okul yöneticileri ise, iş güvenliği konularında düzenli denetimler yapmalı ve her türlü tehlikeye karşı okul politikalarını oluşturmalıdır. Öğretmenler, idareciler ve diğer çalışanlar da iş güvenliğinde aktif bir rol oynamalıdır.
Bu sorumluluk:
- 6331 sayılı Kanun Madde 19 (çalışanların yükümlülükleri) ile tanımlanır.
- Okul yöneticilerinin güvenliği sağlama görevleri ise MEB Yönetmeliği’nin 78-80. maddeleri ile açıkça ifade edilmiştir.
Güvenli Okul, Sağlıklı Gelecek
Okullarda iş güvenliği sadece yasal bir yükümlülük değil, aynı zamanda moral ve üretkenliği artıran, güven dolu bir eğitim ortamı yaratmanın temelidir. Okulda herkesin güvenliği, sadece bir sorumluluk değil, tüm toplumun geleceğine yapılmış önemli bir yatırımdır.
Bu nedenle iş güvenliği konusuna daha fazla önem vermeli, okul içinde hem çalışanların hem de öğrencilerin güvenliğini ön planda tutmalıyız. Unutmayalım ki, güvenli bir okul, sağlıklı bir gelecek demektir. Okullar da iş güvenliği, sadece yasal bir zorunluluk değil; aynı zamanda öğrencilerin, öğretmenlerin ve tüm çalışanların sağlıklı ve güvenli bir ortamda bulunmasını sağlayan temel bir ihtiyaçtır.
6331 sayılı Kanun, MEB Yönetmelikleri, Binaların Yangından Korunması Yönetmeliği ve diğer ilgili mevzuat hükümleri, okullarda yapılması gereken güvenlik uygulamalarının yasal dayanağını oluşturur. Güvenli bir okul, sadece bugünün değil, aynı zamanda geleceğin de sağlıklı nesillerini yetiştiren bir ortamdır.