HABER49- Türkiye'nin 81 iline ait eski yer adlarının yer aldığı kapsamlı tarih arşivi gün yüzüne çıktı. Antik Çağ’dan Osmanlı’ya uzanan süreçte şehirlerin kullandığı isimler, Anadolu’nun çok katmanlı tarihini bir kez daha ortaya koydu. Peki Muş’un binlerce yıllık ismi ne? Muş’un kadim adı tarih arşivlerinden "Taron" olarak çıktı!
Türkiye’nin tarihi zenginliğini gözler önüne seren önemli bir arşiv çalışması tamamlandı. 81 ilimize ait eski yer adlarını içeren bu çalışma, şehirlerin yalnızca isim değişimlerini değil; aynı zamanda geçmişte üstlendikleri kültürel, siyasal ve coğrafi rolleri de ortaya koyuyor. Açıklanan bu liste, her bir eski adın, bulunduğu coğrafyanın tarihsel kimliğine ışık tutan önemli birer belge niteliği taşıdığını gösteriyor.
MUŞ’UN TARİHİ ADI: TARON
Tarihi arşivde yer alan bilgilere göre Muş, İlk Çağ’da daha geniş bir bölgeyi kapsayan “Taronitit” adıyla anılan coğrafyanın merkezinde yer alıyordu. Bu bölgenin merkezi konumundaki Muş’un adı ise bazı kimlik ve tarih kaynaklarında doğrudan "Taron" olarak geçiyor.
Uzmanlar, bu durumun Muş’un sadece bir yerleşim alanı değil; aynı zamanda tarih boyunca bölgesel bir merkez olarak önemli bir rol üstlendiğini gösterdiğini belirtiyor. Muş’un binlerce yıllık geçmişi, farklı uygarlıkların izlerini taşıyan bu isimlerle birlikte daha net bir şekilde ortaya çıkmış durumda.
ANADOLU'NUN ÇOK KATMANLI TARİHİ İSİMLERDE SAKLI
Açıklanan listede yer alan diğer şehir isimleri de Anadolu’nun bir uygarlıklar kavşağı olduğunu bir kez daha kanıtlıyor.
Ankara’nın Ankyra, İstanbul’un Byzantion ve Konstantinopolis, Diyarbakır’ın Amid, Van’ın Tuşpa, Erzurum’un Theodosiopolis gibi isimlerle anılması, şehirlerin tarihsel serüvenini gözler önüne seriyor. Antik Yunan, Roma, Bizans, Pers, Arap ve Türk medeniyetlerinin izlerini taşıyan bu adlar, günümüzde kullanılan şehir isimlerinin arkasındaki derin tarihi mirası yansıtıyor.
İŞTE 81 İL'İN TARİHİ VE KADİM İSİMLERİNDEN BAZILARI
Açıklanan arşivde yer alan, Türkiye’nin farklı şehirlerine ait dikkat çeken bazı eski yer adları şunlardır:
1. Adana - Batana: Tarihi Adana bölgesinin adı olarak kullanılmıştır. Adana'nın kökeni Hititlere kadar uzanır.
2. Adıyaman- Hısn-ı Mansur: Arapların bölgeye hâkim olduğu dönemde verilen isimdir. "Mansur'un Kalesi" anlamına gelir.
3. Afyonkarahisar- Karahisar-ı Sahip: Selçuklular döneminde, "sahip" lakaplı bir bey tarafından fethedilmesi nedeniyle bu isim verilmiştir.
4. Ağrı - Karaköse: Osmanlı döneminde, bugünkü Ağrı'nın merkezine verilen isimdir.
5. Aksaray - Archelais: Antik çağlarda kullanılan ismi. Roma ve Bizans dönemlerinde önemli bir şehirdi.
6. Amasya- Amaseia: Yunan tarihçilerine göre Amasya, ismini Amaseia adındaki Amazon kraliçesinden almıştır.
7. Ankara- Ankyra: Galatlar döneminden itibaren kullanılan bu isim, Yunanca'da "çapa" anlamına gelir. Play Video
8. Antalya - Attaleia: Şehri kuran Bergama Kralı II. Attalos'un adından türetilmiştir.
9. Ardahan - Artan veya Artani: Antik dönemlerden kalma bir isimdir.
10. Artvin - Livana: Osmanlı döneminde kullanılan isimdir. Arapça kökenli olduğu düşünülür.
11. Aydın - Tralleis: Antik dönemde İyonya bölgesinin önemli şehirlerinden biridir.
12. Balıkesir - Karesi: Osmanlı öncesi beylik döneminde Karesi Beyliği'ne ev sahipliği yapmıştır.
13. Bartın - Parthenios: Antik çağlarda bölgenin adıydı.
14. Batman - Ilısu, Hasankeyf: Hasankeyf, Dicle Nehri kıyısındaki tarihi bir yerleşimdir. Batman ismi daha yenidir.
15. Bayburt - Baiberd: Roma ve Bizans döneminde kullanılmış olan bir isimdir.
16. Bilecik - Belekoma: Bizans döneminde kullanılmış, kalenin adıydı.
17. Bingöl- Çapakçur: Osmanlı döneminde kullanılan isimdir.
18. Bitlis - Bagesh: Antik Pers kayıtlarında geçen isimdir.
19. Bolu - Claudiopolis: Roma İmparatoru Claudius tarafından verilen isimdir.
20. Burdur- Polydorion: Yunan ve Roma dönemlerinde kullanılan, anlamı tam olarak bilinmeyen bir isimdir.
21. Bursa- Prusa: Kral I. Prusias tarafından kurulmuştur, adı ondan gelir.
22. Çanakkale - Dardanos, Abydos: Antik Yunan kentleri olarak bilinir.
23. Çankırı- Gangra: Antik dönemlerde Paphlagonia bölgesinin önemli bir şehriydi.
24. Çorum - Nerik: Hititler döneminde kullanılan bir isimdir.
25. Denizli - Ladik, Laodikeia: Ladik adı Türkler döneminde verilmiş, Laodikeia ise Antik dönemdeki ismidir.
26. Diyarbakır - Amid: Roma ve Bizans dönemlerinde kullanılan isimdir.
27. Düzce- Dusia: Eski dönemlerde küçük bir yerleşim adı olarak bilinir.
28. Edirne- Hadrianopolis: Roma İmparatoru Hadrianus tarafından kurulmuş ve adı ona ithafen verilmiştir.
29. Elazığ- Harput, Mamuretülaziz: Harput, eski yerleşimin adıdır; Osmanlı döneminde Mamuretülaziz adı verilmiştir.
30. Erzincan - Erez, Eğin: Antik dönemlerden kaldığı düşünülen bir addır.
31. Erzurum- Theodosiopolis: Bizans İmparatoru II. Theodosius tarafından verilen bir isimdir.
32. Eskişehir - Dorylaion: Antik Frigya bölgesinin bir kentiydi.
33. Gaziantep- Ayıntap: Osmanlı dönemindeki ismi. "Tatlı su" anlamına gelir.
34. Giresun- Kerasus: Yunan kökenli bir isimdir; "kiraz" anlamına gelir.
35. Gümüşhane - Argyropolis: "Gümüş şehir" anlamına gelen Yunanca bir addır.
36. Hakkâri- Çölemerik: Osmanlı döneminde kullanılan isimdir.
37. Hatay- Antakya: Büyük İskender'in generallerinden biri olan Seleukos Nikator tarafından kurulmuş ve Antioch adı verilmiştir.
38. Iğdır: 24 Oğuz boyundan 21'ncisi sayılan İç-Oğuzlar-Üç-Ok kolunun ve Oğuz Han'ın altı oğlundan biri olan Cengiz Alp'in en büyük oğlu olan "Iğdır Beğ" den gelmektedir
39. Isparta - Baris: Antik çağlardan kalma bir isimdir.
40. İstanbul- Byzantion, Konstantinopolis: Byzantion ismi Yunanca'da "kral Byzas'ın şehri" anlamına gelir; Konstantinopolis, I. Konstantin'in kurmasından sonra verilmiştir.
41. İzmir- Smyrna: Antik dönemdeki ismi, Yunan mitolojisine dayanır.
42. Kahramanmaraş - Germenikya: Roma İmparatoru Caligula tarafından verilen addır.
43. Karabük - Zefre: Karabük'ün merkezine yakın bir bölgenin eski adıdır.
44. Karaman - Laranda: Antik dönemlerde kullanılan isimdir.
45. Kars- Karsk, Karsak: Orta Asya Türk kabilelerinden birinin adıdır.
46. Kastamonu - Timonion: Bizans döneminde kullanılan isimdir.
47. Kayseri - Mazaka, Caesarea: Kapadokya Krallığı'nın başkenti olan Mazaka, Roma döneminde Caesarea olarak değiştirilmiştir.
48. Kırıkkale - Yahşihan: Osmanlı döneminde bölgenin bir köyüdür.
49. Kırklareli - Kırk Kilise: Osmanlı döneminde kullanılan isimdir.
50. Kırşehir- Macissus, Justinianopolis: Bizans İmparatoru I. Justinianus'un verdiği addır.
51. Kilis - Kilis: Tarihi boyunca bu adla anılmıştır.
52. Kocaeli - Nikomedia: Antik dönemde Bithynia bölgesinin başkenti olarak kullanılmıştır.
53. Konya - Iconium: Yunan ve Roma dönemlerinde kullanılan isimdir.
54. Kütahya- Kotiaion: Antik Frigya'da kullanılan bir isimdir.
55. Malatya - Melitene: Roma İmparatorluğu'nun doğudaki önemli şehirlerinden biridir.
56. Manisa - Magnesia: Antik dönemdeki İyon şehirlerinden biridir.
57. Mardin - Marida: Süryanice ve Aramice kökenli bir addır.
58. Mersin - Zephyrium: Antik dönemde kullanılan bir isimdir.
59. Muğla - Mobolla: Karya bölgesinde kullanılan antik isimdir.
60. Muş: İlk çağda Muş'u da içine alan bölgeye "Taronitit" deniyordu. Bu bölgenin merkezi durumundaki Muşun adı da kimlik kaynaklarda "Taron" olarak geçmektedir.
61. Nevşehir- Nyssa, Muşkara: Osmanlı döneminde Muşkara adıyla anılmış, daha sonra Nevşehir olarak değiştirilmiştir.
62. Niğde - Nahita: Hitit ve Frig dönemi kayıtlarında geçer.
63. Ordu- Kotyora: Antik Yunan kolonilerinden biridir.
64. Osmaniye- Cebelibereket: Osmanlı döneminde kullanılan isimdir.
65. Rize - Rhizus: Antik Yunan'da kullanılan bir isimdir.
66. Sakarya - Adapazarı: Osmanlı döneminde Sakarya Nehri kıyısındaki pazardan dolayı verilen isimdir.
67. Samsun - Amisos: Yunan kolonisi olarak kurulan şehrin antik adı.
68. Siirt - Sairt: Siirt sözcüğü, isim kaynaklarında; Esart, Sairt, Siirt, Siird, gibi çeşitli biçimlerde kullanılmıştır. Süryani'ler kente Se'erd (yöresel söyleniş biçimiyle Sert) demişlerdir.
69. Sinop - Sinope: Yunan mitolojisine göre, Amazon kraliçesi Sinope'nin adı verilmiştir.
70. Sivas - Sebastia: Roma döneminde Sezar Augustus'a ithafen verilen isimdir.
71. Şanlıurfa - Edessa: Antik Mezopotamya şehirlerinden biridir.
72. Şırnak- Şehr-i Nuh: İslamî rivayetlere göre Nuh Peygamber'in şehri anlamına gelir.
73. Tekirdağ - Rhaedestus: Antik Yunan'da Trakya bölgesindeki önemli şehirlerden biriydi.
74. Tokat- Komana Pontika: Pontus Krallığı döneminde kutsal şehir olarak bilinir.
75. Trabzon - Trapezus: Yunan koloniciler tarafından kurulan bir şehir olup ismi "masa" anlamına gelir.
76. Tunceli - Mamiki: Bugünkü Tunceli merkezinin eski isimleri "Mamiki" veya "Mameki" "Kalan" olarak biliniyordu.
77. Uşak - Temenothyrea: Antik dönemde Frigya sınırları içinde kalan bir kentti.
78. Van - Tuşpa: Urartu Krallığı'nın başkenti olarak bilinir.
79. Yalova- Yalakabad: Bizans ve Osmanlı döneminde kullanılan isimdir.
80. Yozgat- Bozok: Osmanlı döneminde Bozok Sancağı adıyla biliniyordu.
81. Zonguldak - Sandrake: Antik dönemde bilinen bir yerleşim bölgesidir.
