5510 sayılı Kanunun 13’üncü maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre İş Kazası, Kanunun 13’üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılan hal ve durumları sonucunda meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olay olarak tanımlanmıştır. Kanunda sayılan hal ve durumlar;
a) Sigortalının işyerinde bulunması esnasında,
b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
d) Bu Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, kaza olayının meydana gelmesi halinde iş kazası sayılmaktadır.
Ayrıca; Bir olayın iş kazası sayılabilmesi için, kazayı geçiren kişinin sigortalı olması, kazanın meydana gelmesi, kaza ile sonuç arasında uygun bir illiyet bağının bulunması kaza sonucu bedence veya ruhça özre uğraması ve bu unsurların bir arada gerçekleşmesi gerekmektedir. İş kazası işin yürütümü sırasında meydana gelen olayı ifade etmekle birlikte yapılan işle ilgisi olmayan hal ve durumlarda meydana gelen olayları da kapsamaktadır.
Küçük bir hatırlatma: İş yerinde yaşanan her olumsuzluğun faturasını tek bir kişiye kesmek, gerçek sorumlulukları gizlemekten başka bir işe yaramaz. ‘’Günah keçisi’’ ilan edilen iş güvenliği uzmanları çoğu zaman sistemin, yönetimin ya da ekip çalışmasındaki eksikliklerin üstünü örtmek için seçilir. Oysa adalet, hatayı doğru yerde aramak ve çözümü birlikte üretmektir. Suçu tek kişiye yüklemek hem haksızlık hem de iş ortamında güveni ve verimliliği zedeler. Gerçek cesaret; sorunu sahiplenmek, çözüm üretmek ve kimseyi haksız yere kurban etmemektir.
İş Kazasının Bildirme Şekli: Bildirimler kurumun işyerinin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne yapılır. Ancak SGK’nın başka bir müdürlüğüne yapılan bildirimler bağlı bulunduğu müdürlüğe yapılmış gibi kabul edilebilmektedir. Ancak bildirim yapılan yazıda sigortalının,
- Sicil numarası,
- Adı ve soyadı,
- Doğum tarihi,
- İşyerinde yaptığı iş,
- İşyerinde çalışmaya başladığı tarih,
- İş kazasının vuku bulduğu yer,
- Tarih saat,
- Oluş şekli (olay öyküsü),
- Tanıkların ad ve soyadları,
- İşyerinin adresi,
- İşverenin adı, soyadı,
- Unvanı ve ikametgâh adres bilgileri,
- Şirket merkezi bilgileri ve imzalarının da bulunması gerekmektedir.
İş Kazasını Bildirme Süresi: İş Kazasının SGK’ya bildirilmesi hususu 5510 sayılı Kanunun 13’üncü maddesinin ikinci fıkrasında hüküm altına alınmıştır. Sigortalılar bakımından bunları çalıştıran işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kuruma da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde “iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi” ile doğrudan ya da taahhütlü posta ile SGK’ya bildirilmesi zorunlu tutulmuştur.
Kazadan sonraki üç (3) iş günü içinde bildirilmesi gerekiyor. Örneğin, perşembe günü iş kazası geçiren sigortalı ile ilgili bildirim perşembe gününü takip eden Salı (dâhil) gününe kadar bildirilmesi halinde yasal süresinde bildirilmiş sayılır. Bildirim yapmayanların yasa da belirtilen tutar ile cezai işlem uygulanır.
İş Kazası olayının belirtilen sürelerde işverence bildirilmemesi halinde uygulanacak müeyyide 5510 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin ikinci fıkrasında açıkça belirtilmiştir. Anılan fıkra gereği, sigortalıların iş kazası geçirmeleri hâlinde, belirtilen sürelerde işverence bildirim yapılmaması durumunda, bildirimin SGK’ya yapılacağı tarihe kadar sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği SGK tarafından işverenden tahsil edilmektedir.
İş kazaları, sadece bireysel hatalardan değil, sistemsel eksikliklerden kaynaklanan toplumsal bir sorundur. Uluslararası Çalışma Örgütü (İLO) verilerine göre her yıl dünyada yaklaşık 2,3 milyon çalışan iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Türkiye ‘de ise Sosyal Güvenlik Kurumu’nun istatistiklerine göre her yıl yüz bini aşkın iş kazası yaşanmakta, binlerce emekçi yaşamını yitirmektedir. Bu tablo, iş sağlığı ve güvenliğinin kâğıt üzerinde yapılmaması için gerektiğini açıkça göstermektedir. İş kazalarını önlemek, denetimlerin artırılması ve iş güvenliği kültürünün toplumsallaşmasıyla mümkündür.