HABER49-11. Yargı Paketi Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. 1 Ocak 2016 öncesine ait ödenmemiş genel sağlık sigortası prim borçları ve feri alacaklar silinirken, yaklaşık 1,5 milyon kişinin toplam 3,2 milyar liralık borcu ortadan kalktı.
Kamuoyunda uzun süredir merakla beklenen ve milyonlarca vatandaşı doğrudan ilgilendiren düzenleme resmen yürürlüğe girdi. Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nda kabul edilen ve 11. Yargı Paketi olarak bilinen “Türk Ceza Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”, Resmi Gazete’de yayımlanarak hukuki geçerlilik kazandı. Bu kapsamda, özellikle genel sağlık sigortası prim borçları nedeniyle ciddi mağduriyet yaşayan vatandaşlar için önemli bir adım atıldı. Yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte 1 Ocak 2016 tarihinden önceye ait, ödenmemiş genel sağlık sigortası (GSS) prim borçları ile bu borçlara bağlı gecikme cezası ve gecikme zamları tamamen silindi. Devletin bu alacaklardan tahsilat yapmaktan vazgeçmesi, hem ekonomik hem de sosyal açıdan geniş yankı uyandırdı. Düzenleme, uzun yıllardır borç yükü altında kalan ve sağlık hizmetlerine erişimde zorluk yaşayan vatandaşlar açısından kritik bir rahatlama sağladı. Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla birlikte herhangi bir başvuru şartı aranmaksızın yürürlüğe giren düzenleme, borçlu durumdaki kişilerin kamuya olan mali yükümlülüklerini ortadan kaldırdı. Ancak düzenlemenin dikkat çeken bir diğer yönü ise, yürürlük tarihine kadar söz konusu dönemlere ilişkin ödenmiş olan GSS primlerinin iade edilmeyecek ve herhangi bir şekilde mahsup edilmeyecek olması oldu. Bu yönüyle yasa, borçlu olanlarla daha önce ödeme yapmış vatandaşlar arasında farklı sonuçlar doğurdu.
1 OCAK 2016 ÖNCESİ GSS BORÇLARI NEDEN SİLİNDİ?
Yapılan düzenlemenin arka planında, zorunlu genel sağlık sigortası uygulamasının yıllar içinde ciddi bir borç yükü oluşturması yatıyor. Özellikle prim ödeme yükümlüsü kendisi olan, ancak düzenli geliri bulunmayan veya gelir seviyesi dalgalı olan vatandaşlar, GSS primlerini ödemekte büyük güçlük yaşadı. 1 Ocak 2016 öncesine ait borçların silinmesi kararı, bu dönemde biriken ve tahsil kabiliyeti oldukça düşen alacakların kamu maliyesi açısından da sürdürülebilir olmaktan çıkmasıyla ilişkilendiriliyor. Mevzuata göre, belirtilen tarihten önce oluşmuş ödenmemiş GSS primleriyle birlikte gecikme cezası ve gecikme zammı gibi feri alacakların tamamının tahsilinden vazgeçildi. Böylece, geçmişe dönük borçlar nedeniyle icra tehdidi altında bulunan veya sağlık hizmetlerinden yararlanmakta zorlanan vatandaşların önü açıldı. Yasama sürecinde yapılan değerlendirmelerde, bu borçların önemli bir bölümünün fiilen tahsil edilemediği, vatandaşların ekonomik koşulları nedeniyle ödeme gücünün bulunmadığı vurgulandı. Bu nedenle devletin, hem vatandaşın üzerindeki yükü hafifletmek hem de sağlık sistemine erişimi artırmak amacıyla böyle bir adım attığı ifade edildi. Düzenleme, sosyal devlet anlayışı çerçevesinde değerlendirildi ve kamuoyunda geniş destek buldu. Özellikle uzun süredir işsiz olanlar, düzensiz çalışanlar ve gelir testine girmediği için borçlu çıkan kişiler açısından bu kararın hayati öneme sahip olduğu belirtildi.
YAKLAŞIK 1,5 MİLYON KİŞİNİN 3,2 MİLYAR LİRALIK BORCU ORTADAN KALKTI
Resmi verilere göre düzenleme kapsamında yaklaşık 1 milyon 477 bin kişinin ödeyemediği toplam 3,2 milyar liralık genel sağlık sigortası prim borcu silinmiş oldu. Bu rakam, düzenlemenin kapsamının ne denli geniş olduğunu gözler önüne serdi. Yıllar içinde biriken borçlar, sadece bireysel düzeyde değil, toplumsal ölçekte de ciddi bir sorun haline gelmişti. Borçlu konumda bulunan birçok vatandaş, sağlık hizmetlerinden yararlanırken sorun yaşadığını, hastanelerde provizyon alamadığını veya sürekli borç hatırlatmalarıyla karşı karşıya kaldığını dile getiriyordu. Yeni düzenleme ile birlikte bu kişilerin kamuya olan borç yükümlülükleri tamamen ortadan kaldırıldı. Böylece, devlet ile vatandaş arasındaki mali gerilim de önemli ölçüde azaldı. Ekonomik olarak zor bir dönemden geçen kesimler için borçların silinmesi, adeta yeni bir başlangıç anlamı taşıdı. Uzmanlar, bu adımın yalnızca bireysel rahatlama sağlamadığını, aynı zamanda sosyal güvenlik sistemine olan güveni de artıracağını değerlendiriyor. Borçların silinmesiyle birlikte, kayıt dışılığın azalması ve vatandaşların sağlık sistemine daha aktif katılım göstermesi bekleniyor. Düzenleme, kamuoyunda “borç affı” olarak nitelendirilse de hukuki açıdan devletin tahsilattan vazgeçmesi şeklinde tanımlanıyor. Bu yönüyle, geçmiş dönem borçlarının tamamen kapatılması sağlanmış oldu.
GSS PRİMLERİ ARTARKEN DÜZENLEMENİN ETKİSİ DAHA DA ÖNEM KAZANDI
Genel sağlık sigortası primlerine yönelik son dönemde yapılan artışlar, yürürlüğe giren düzenlemenin önemini daha da artırdı. 21 Kasım tarihinde yapılan değişiklikle, brüt asgari ücret üzerinden hesaplanan GSS prim oranı yüzde 3’ten yüzde 6’ya çıkarıldı. Bu artış, aylık prim tutarlarında ciddi bir yükselişe neden oldu. Daha önce 780 TL olan aylık GSS primi, yapılan düzenleme sonrasında 1.560 TL’ye yükseldi. 1 Ocak itibarıyla asgari ücrete yapılan artışın da yansımasıyla birlikte güncel GSS prim tutarı 1.981 TL olarak belirlendi. Bu rakamlar, özellikle herhangi bir sosyal güvencesi bulunmayan ve düzenli geliri olmayan vatandaşlar için önemli bir mali yük anlamına geliyor. Tam da bu noktada, geçmişe dönük borçların silinmesi kararı, yeni dönemde oluşabilecek borç risklerinin daha sağlıklı yönetilmesine imkân tanıyor. Yetkililer, vatandaşların güncel prim yükümlülüklerini düzenli şekilde yerine getirmelerinin önemine dikkat çekerken, geçmiş borçların silinmesinin bir fırsat olarak değerlendirilmesi gerektiğini vurguluyor. Yeni prim tutarlarının yüksekliği, GSS sisteminin yeniden tartışılmasına da neden olurken, yapılan bu yasal düzenleme sosyal dengeyi koruma amacı taşıyan önemli bir adım olarak öne çıkıyor.
GENEL SAĞLIK SİGORTASI (GSS) KİMLERİ KAPSIYOR?
Genel Sağlık Sigortası, Türkiye’de ikamet eden ve herhangi bir sosyal güvencesi bulunmayan geniş bir nüfusu kapsayan zorunlu bir sistem olarak uygulanıyor. GSS kapsamında; öğrenciler, işsizlik ödeneği alanlar, herhangi bir işte çalışmayan ancak gelir testine göre prim ödemekle yükümlü olan vatandaşlar yer alıyor. Gelir testinde, hane içinde kişi başına düşen gelir asgari ücretin belirli bir oranının üzerinde çıkarsa, ilgili kişi GSS primi ödemekle yükümlü hale geliyor. Bu durum, özellikle düzenli geliri olmayan veya geçici işlerde çalışan vatandaşların kısa sürede borçlu konuma düşmesine yol açabiliyor. Sistem, sağlık hizmetlerinden herkesin eşit şekilde yararlanmasını amaçlasa da uygulamada ciddi borç sorunlarını da beraberinde getirdi. Yıllar içinde biriken GSS borçları, hem bireylerin hem de kamunun gündeminde önemli bir yer tuttu. 11. Yargı Paketi kapsamında yapılan düzenleme ise, bu sistemin yarattığı mali yükü hafifletmeye yönelik önemli bir adım olarak değerlendiriliyor. Vatandaşların sağlık hizmetlerine erişiminin önündeki engellerin kaldırılması, sosyal devlet ilkesinin güçlendirilmesi açısından dikkat çekici bulunuyor.